In september praat de gemeenteraad over wat te doen met het belvedère-hoofdpijndossier. Voor een juist historisch perspectief van de beslissers wagen we aan de hand van verschillende bronnen, onder meer via een Woo-verzoek verkregen, een poging om de tijdlijn van dit debacle te reconstrueren. We pretenderen niet volledig te zijn. Maar uit de beschikbare stukken ontstaat een beeld hoe een strijdbare, eeuwoude man uiteindelijk door de knieën gaat als gevolg van bureaucratie, een doorwalsend college en een achteroverleunende gemeenteraad.
De aanloop (bron: inspreektekst Albertine Verwey)
- 6 juli 2002. De heer Bids zoekt schriftelijk contact met de gemeente om mede namens zijn zuster geld ter beschikking te stellen voor een of meer banken in Groenendaal. Ook vraagt hij of er nog andere mogelijkheden zijn om na zijn overlijden geld ter beschikking te stellen ten behoeve van het wandelbos.
- 4 september 2002. Na een gesprek en een rondgang door het bos met het hoofd Groenvoorziening belooft Bids € 1.000 te doneren voor een bank en in zijn testament op te nemen dat hij € 200.000 nalaat voor nog nader te bepalen objecten in Groenendaal.
- 22 oktober 2002. Burgemeester Van der Stroom aanvaardt in dank de schenking van een bank en oppert het idee om de nalatenschap te gebruiken voor het realiseren van een nieuwe uitkijktoren. Bids gaat hierover in overleg met de gemeente.
- 3 februari 2003. De gemeente overhandigt de heer Bids een schetsontwerp en bijbehorende kostenraming ad € 235.000. Bids laat de voorgenomen schenking testamentair vastleggen.
- November 2005. Kunstlijn Heemstede organiseert een ontwerpwedstrijd voor een nieuwe uitkijktoren in Groenendaal. Ongerust door deze berichten schrijft Bids het college een brief, waarop hij de schriftelijke bevestiging krijgt dat na zijn overlijden een nieuwe belvedère gebouwd zal worden.
- 2018. De zuster van de heer Bids overlijdt. Hij besluit de schenking bij leven alvast in orde te maken en neemt weer contact op met de gemeente. Er wordt op basis van de oorspronkelijke schets een nieuwe kostenraming met twee nieuwe gelijkende tekeningen gemaakt. Het benodigde bedrag wordt vastgesteld op € 483.000, waarna de schenking wordt bepaald op € 500.000.
21 december 2018 - de schenkingsakte wordt getekend
De heer Bids en burgemeester Nienhuis tekenen ten overstaan van notaris Huisman een overeenkomst, waarbij Bids de gemeente € 500.000 schenkt "om de herbouw van de Belvedere van park Groenendaal te realiseren, waarbij het aan deze akte gehechte bouwplan als uitgangspunt dient."
7 januari 2019 - de burgemeester houdt haar nieuwjaarstoespraak
De euforie is groot, als de burgemeester in haar nieuwjaarsspeech de schenking bekend maakt. Nog diezelfde dag gaat een persbericht uit. Bids is enkele dagen daarvoor van het persbericht op de hoogte gesteld.
4 april 2019 - commissie Ruimte bespreekt conceptprojectplan
De commissie Ruimte is in beginsel positief over het conceptprojectplan Belvedere Wandelbos Groenendaal, waarin een ontwerpwedstrijd wordt voorgesteld. Wel vraagt de commissie het college om nog eens naar het proces te kijken o.a. naar aanleiding van het inspreken van Jaap Verschoor, voorzitter van de Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek.
De Historische Vereniging en een meerderheid van de commissieleden hebben vooral moeite met vier punten uit het concept:
- het feit dat er (slechts) 5 architecten uit het eigen netwerk van de gemeente worden uitgenodigd om een eerste ontwerp te maken. Liever ziet men een open inschrijving, zodat (veel) meer ontwerpers een kans krijgen;
- het feit dat deze architecten (ook) voor hun allereerste schets betaald krijgen;
- het ontbreken van een onafhankelijke jury voor de beoordeling van de schetsontwerpen;
- de door de schenker van het geld voor de herbouw gestelde randvoorwaarden dat het gebouw moet worden opgetrokken uit rode baksteen met een koperen dak.
9 juli 2019 - College stelt projectplan vast en gaat aan de slag
Burgemeester en wethouders stellen het definitieve projectplan vast. De opmerkingen vanuit de commissie Ruimte zijn slechts gedeeltelijk verwerkt:
- Er krijgen inderdaad meer dan 5 ontwerpers een kans om een schetsontwerp te maken. Het zijn er nu 10. Maar anders dan in de commissie besproken, vindt er geen open inschrijving plaats, maar krijgen de 10 ontwerpers een persoonlijke uitnodiging van het college.
- De vergoeding voor het eerste schetsontwerp is in het plan gehandhaafd.
- Er komt een onafhankelijke jury die toetst welke ontwerpen aan de vooraf geformuleerde criteria voldoen, waaruit de Heemstedenaren het uiteindelijke ontwerp kiezen;
- Wat het uiterlijk van de nieuwe Belvedère betreft is in het nieuwe plan geformuleerd dat "het gebouw (deels) moet worden opgetrokken uit rode baksteen, het dak bij voorkeur van koper".
De planning in het projectplan gaat uit van een "feestelijke opening Belvédère" in oktober/november 2020.
27 november 2019 - Bids herkent zich niet in de voorgestelde ontwerpen
Via via krijgt de heer Bids de ontwerpen onder ogen die meedingen in de wedstrijd. Hij is daar niet blij mee, schrijft hij: "Na het zien van het pamflet met de, inmiddels al aan de inwoners van Heemstede voorgestelde ontwerpen, zou ik u toch graag willen aangeven, dat wat er nu op tafel ligt aan ontwerpen, niet de bedoeling is geweest van de schenker, nu niet en ook niet in het verleden.
De schenker betreurt de gang van zaken omdat hij met het volste vertrouwen in een goede samenwerking met de Gemeente Heemstede, het schenkingsproces is aangegaan."
En: "Toen ik van de, door de Gemeente Heemstede aan de inwoners, voorgestelde ontwerpen vernam, vond ik dat de ontwerpen wel erg ver weg lagen van wat oorspronkelijk de bedoeling is geweest en daarom wil ik u toch graag even berichten dat het niet de bedoeling van de schenker is geweest om één van de ontwerpen zoals ze nu voorgelegd zijn aan de bewoners, te realiseren.
Ik hoop nog steeds, dat in goede onderlinge samenwerking met de Gemeente Heemstede voor de Heemstedenaren met mijn schenking een Belvedère gerealiseerd kan worden die meer passend is bij de omgeving van het Groenendaalse wandelbos dan de huidige ontwerpen en waarbij het schetsontwerp uit de schenkingsacte meer betrokken wordt en wat kan rekenen op een groot draagvlak onder de inwoners van Heemstede."
6 december 2019 - Bids uit kritiek op het proces rond de ontwerpwedstrijd
De ontwerpwedstrijd loopt. Bids herhaalt in een gesprek tussen hem, gemeente en architect aan geen voorstander te zijn van moderne stijlen in het bos. Dat de ingezetenen het voor het zeggen zouden krijgen is hem pas na het tekenen van de akte gemeld. Hij is altijd uitgegaan van een goed samenspel tussen hem en de ambtenaren bij het realiseren van de nieuwe Belvedère, en dit loopt tot zijn teleurstelling nu anders. De aan de stemming deelnemende architecten hebben ook helemaal geen contact met hem gezocht.
Namens hem heeft zijn mantelzorger, mevrouw Verwey, als oplossing ingebracht om na de nu lopende stemming een nieuwe stemming te houden met 4 varianten: het nu winnende ontwerp, een ontwerp conform de tekening die hoort bij de schenkingsakte, een herbouw van de oude belvedère en een heuvel zonder nieuwe bebouwing. Het idee wordt afgewezen.
Notaris Huisman is helder: de schenkingsakte maakt duidelijk dat heer Bids nu niet meer kan bepalen wat er gerealiseerd gaat worden. De gemeente beslist.
Bids zegt vast te blijven houden aan een uitstraling als in de tekening die hoort bij de schenkingsakte. Komt dat niet tot zijn recht, dan zal hij verdere middelen niet schuwen om zijn doel te bereiken.
Huisman adviseert Bids uitdrukkelijk geen verdere actie tegen de gemeente te ondernemen. Hij wijst de gemeente erop dat in de akte is opgenomen dat de heer Bids goed op de hoogte gehouden moet worden en dat de geschonken gelden weer terugbetaald moeten worden als de belvedère niet gebouwd wordt.
Afgesproken wordt om overleg te voeren over het winnende ontwerp tussen schenker, architect en gemeente.
23 december 2019 - gespreksverslag van 6 december gaat ter goedkeuring naar Bids
De domeinmanager Ruimte stuurt het verslag van het overleg van 6 december naar Bids met het verzoek eventuele op- en/of aanmerkingen/wijzigingen door te geven. Het gespreksverslag zal pas naar de gemeenteraad worden verzonden als Bids daarmee zijn instemming heeft gegeven.
6 januari 2020 - Bids kondigt reactie aan op het gespreksverslag van 6 december
Bids belt het bestuurssecretariaat om door te geven dat hij op- en of aanmerkingen heeft op het gespreksverslag. Hij zal met 14 dagen reageren.
15 januari 2020 - Bids krijgt als eerste de uitslag van de ontwerpwedstrijd
Het valt nog niet mee om de schenker als eerste van de uitslag van de wedstrijd op de hoogte te stellen: "Wij hebben u gisteren en vandaag telefonisch proberen te bereiken om een afspraak te maken, maar dat is niet gelukt. Vandaar dat wij onaangekondigd bij u voor de deur stonden en u helaas niet thuis troffen. U ontvangt bij afwezigheid deze brief en bijlage."
Verder wordt Bids gevraagd contact op te nemen zodat een gesprek met de architect geregeld kan worden.
24 februari 2020 - Bids roept hulp in van de gemeenteraad
In een gepeperde notitie beschrijft Bids zijn visie op het proces tot dan toe. De notitie spreekt voor zich en laat vooral zien hoe getergd de man is: "Nu komt er een Belvedère met een geheel andere uitstraling, dat heeft schenker niet gewild! (Gemakshalve, bankrekening van schenker is NL (...))" Hij blijft het oneens met de gang van zaken en roept nu de hulp in van de gemeenteraad: "Gelet op het bovenstaande en de eventueel daaruit voortvloeiende acties verzoekt schenker de Gemeenteraad aan B&W opdracht te geven het thans voorliggende ontwerp zodanig te doen wijzigen dat voldaan wordt aan de sprookjesachtige uitstraling zoals bedoeld was door schenker."
Onduidelijk is of en zo ja, hoe de raad op deze brief heeft gereageerd. De brief is - vreemd genoeg - niet terug te vinden in de lijsten met ingekomen stukken voor de raad van voorjaar 2020 en is voor zover na te gaan ook niet besproken in de raad of in de commissies.
2 maart 2020 - Bids, architect en gemeente praten over ontwerp
Op 5 juni stuurt de gemeente Bids een brief met de weergave van een gesprek over het ontwerp van de nieuwe belvedere, dat op 2 maart heeft plaatsgevonden tussen hem, de architect en vertegenwoordigers van de gemeente, onder wie wethouder Van der Have. Volgens de brief zou Bids het ontwerp acceptabel vinden als enkele aanpassingen gedaan zouden worden. Het ging Bids om drie specifieke zaken:
- de witte kleur van de buitentrap
- het ontbreken van voldoende (Belgische) bakstenen
- de huidige vorm van het dakje
21 juli 2020 - partijen praten over aangepaste ontwerp
De architect heeft op basis van Bids wensen aanpassingen in het ontwerp aangebracht. Ook op het aangepaste ontwerp heeft Bids nog enkele aanvullende wensen:
- toren niet laten begroeien met klimop (wel met andere klimplanten)
- bakstenen in hoogte minimaal tot aan de eerste omloop
- specifieke kleur bakstenen nader te bepalen in overleg
- buitentrap in gedekte kleur i.p.v. wit
- dakje met ‘Aziatische’ uitstraling en geglazuurde dakpannen
Alle wijzigingen moeten nog wel worden voorgelegd aan de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de gemeentelijke Welstandscommissie. En voor de bouw is ook nog een omgevingsvergunning vereist.
De wensen van Bids hebben geleid tot drie aangepaste ontwerpen door de architect, die Bids krijgt thuisgestuurd. Na de zomer verder.
13 november 2020 - afspraak met Bids op 2 november gaat niet door
Vanwege corona zegt Bids een afspraak op 2 november af. Afgesproken wordt dat Bids aangeeft wanneer hij het weer veilig vindt voor een nieuwe afspraak.
11 februari 2021 - Bids stelt herbouw oude belvedère voor
Wat er gebeurt tussen november en februari, vertelt het verhaal niet. Maar op 11 februari stuur Bids de gemeente een brief, waarin hij op basis van eigen onderzoek zijn twijfels uit over de duurzaamheid van het te gebruiken materiaal voor de nieuwe toren (cortenstaal): "Heropbouw van een nieuwe Belvedère van 14 m hoog, met materiaal waarvan de levensduur zeer dubieus is, is bepaaldelijk niet de bedoeling van de schenking."
"Heropbouw van de oude Belvedère van de heer Hope zou een welkome oplossing zijn. De functie van uitkijktoren vervalt weliswaar, maar andere functies, welke au fond belangrijker zijn, worden herkregen, zoals educatie van schoolklassen over alles wat groeit en bloeit in het Groenendaalse Bos, tentoonstellingen en andere evenementen."
15 februari 2021 - gemeente stuurt ontvangstbevestiging
Als ieder ander ontvangt de heer Bids de standaardontvangstbevestiging op zijn - toch opmerkelijke - brief.
11 juni 2021 - Bids en gemeente tekenen voor een aangepast ontwerp
Dan is het ineens vier maanden later en ligt er een ontwerp dat zowel door de wethouder als door Bids is getekend, zij het, waar het Bids betreft "onder voorwaarde dat op de beneden verdieping, naar mijn genoegen, een luifel zal worden aangebracht en op de top een kapje met rechte lijnen".
16 augustus 2021 - Bids krijgt zijn luifel en kapje
Op een nieuwe tekening zijn de luifel het kapje met rechte lijnen aangebracht. Deze keer tekenen beide partijen onvoorwaardelijk voor akkoord. Twee maanden later ligt er ook een voorstel voor een aan te brengen gedenksteen.
13 januari 2022 - Bids: "Een nieuwe parel in het Groenendaalse bos"
In een brief aan de wethouder betoont Bids zijn dank voor ontvangen fotoplaten van de nieuwe belvedère: "Tot mijn genoegen is een groot deel van de wensen van mijn overleden zus en van mij in het ontwerp verwerkt. Uw energieke medewerking en de uitvoerige toelichting van de technici, in het bijzonder de heer (xxx) hebben geleid tot een nieuwe parel in het Groenendaalse Bos. Ongetwijfeld zal de nieuwe Belvedère een rustpunt zijn in een prachtige bosomgeving."
April 2022 - Gerrit Hendrikus Bids overlijdt
De heer Bids overlijdt een maand vóór zijn 103de verjaardag.
De politiek
Parallel aan het 'spel' tussen wethouder, architect en schenker vinden op gezette tijden discussies plaats in de gemeenteraad(scommissies). Als je die discussies afluistert of terugkijkt, lijkt het alsof de raadsleden weinig grip hebben op wat zich buiten hun gezichtsveld afspeelt:
- 3 december 2019 - commissie Samenleving over het proces van het project
- 16 september 2021 - commissie Ruimte over de bekendmaking van de voorbereiding van het bestemmingsplan
- 9 december 2021 - commissie Ruimte over het ontwerpbestemmingsplan
- 14 april 2022 - commissie Ruimte over het bestemmingsplan
- 21 april 2022 - gemeenteraad over het bestemmingsplan
- afscheid nemen van de schenking en de bouw belvedère niet realiseren. Kosten: € 260.000.
- de bouw belvedère zonder inzet gemeenschapsgeld realiseren. Kosten: onbekend.
- de bouw belvedère volgens het ontwerp ‘De Wandeling’ met inzet van gemeenschapsgeld realiseren. Kosten: € 138.000.
- de bouw Belvedère met vereenvoudigd ontwerp en aanpassingen op ‘De Wandeling’ realiseren. Daarbij vervalt de binnentrap. Kosten: € 96.000.