Rekenkamer of slager?

Volgende week buigt de gemeenteraad zich over de toekomst van de rekenkamerfunctie in Heemstede. Een aantal rekenkamercommissieleden heeft hier op verzoek van de raad naar gekeken en advies uitgebracht. Het advies ('laat alles bij het oude') gaat echter lijnrecht in tegen een wetsvoorstel van minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken. Opmerkelijk.

Dit is Kajsa Ollongren.

De rekenkamer ondersteunt de gemeenteraad in zijn controlerende taak door te onderzoeken in hoeverre het door het gemeentebestuur gevoerde beleid doeltreffend, doelmatig en rechtmatig is.

Tot nu toe konden gemeenten zelf bepalen hoe de rekenkamerfunctie werd ingericht. In Heemstede bestaat deze uit vijf leden: twee externe leden en drie raadsleden. Maar dit is niet wat de minister voor ogen staat. Het nieuwe wetsvoorstel gaat uit van een volledig onafhankelijke rekenkamer, dus zonder raadsleden. Zij kunnen eventueel wel een adviesrol vervullen.

Slager

Ik snap de minister wel. De gemeenteraad is immers onderdeel van het gemeentebestuur en alleen daarom al zou het zeer verstandig zijn als je een externe partij het - mede door jou - gevoerde beleid laat onderzoeken. Bovendien kunnen gemeenteraadsleden, bijvoorbeeld bij rechtmatigheidsonderzoeken, ook zelf onderwerp van onderzoek zijn. En met raadsleden in de rekenkamercommissie krijg je dan toch een beetje dat beeld van die slager. Ik denk dat je die schijn te allen tijde moet zien te vermijden.

En het gekke is: het was juist vanwége het voorliggende wetsvoorstel dat de nieuwe gemeenteraad vorig jaar de samenstelling van de rekenkamercommissie wilde evalueren. Dus komen - na drie gesprekken en tien pagina's wikken en wegen - de huidige rekenkamercommissieleden met het volgende advies:

"Alles overziende, beveelt de werkgroep Rekenkamerfunctie aan de huidige samenstelling van de rekenkamercommissie te handhaven."

Geluk en toeval

Zoals gezegd, een opmerkelijk advies, zeker in het licht van de aanleiding voor het onderzoek. De argumentatie is zo mogelijk nog opmerkelijker:

"In de huidige situatie in Heemstede is er door de inbreng van drie raadsleden in de rekenkamercommissie een goede verbinding met de raad, het raadswerk en daardoor met de inwoners van Heemstede. Daarbij komt dat de huidige raadslid-leden beschikken over gedegen professionele kwaliteit op het gebied van onderzoek, analyse en tekstredactie. Hierbij speelt de factor ‘geluk’ een rol omdat de raadslid-leden niet geselecteerd zijn. Daarbij valt natuurlijk wel op te merken dat waarschijnlijk alleen raadsleden zich melden voor een rekenkamercommissiefunctie die affiniteit met en kennis van onderzoekswerk hebben. Dit gegeven dat de raadsleden verschillende professionele achtergronden inbrengen, verhoogt de kwaliteit van het onderzoekproces en van de rapporten aanzienlijk."

Een kwestie van geluk en toeval, blijkbaar. Dus nu is het wachten tot het wetsvoorstel tot wet verheven wordt. Maar dat schijnt nog wel even te kunnen duren, zegt de werkgroep:

"Het wetsvoorstel bevindt zich in een consultatieronde. Naar verwachting kan en zal het nog enkele jaren duren voordat het in de landelijke politiek tot besluitvorming komt; het is immers geen urgent onderwerp voor de regering en de Tweede Kamer."

Daarom gaan we tot die tijd als gemeenteraad maar gewoon door op de oude voet van geluk en toeval? Daarbij de argumenten van de minister voor een onafhankelijke lokale rekenkamer aan de kant schuivend, die zich overigens gesteund weet door onder andere de Raad voor het Openbaar Bestuur, de Algemene Rekenkamer en de rekenkamers van de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en Den Haag?

Varianten

De commissie Middelen, die het advies van de rekenkamercommissie vorige week besprak, is verdeeld. GroenLinks, D66 en CDA zijn voor de mogelijkheid tot het opnemen van raadsleden in de rekenkamercommissie, VVD kiest voor uitsluitend externe leden en HBB wist het nog niet. De PvdA schitterde door afwezigheid. Wel kwamen er nog enkele varianten op tafel, die volgende week ook aan de gemeenteraad worden voorgelegd. Een markante daarvan is het idee om naast onafhankelijke leden en raadsleden ook een of meer 'burgerleden' in de commissie op te nemen. Dus dan krijg je onafhankelijke leden die zitting hebben vanwege hun onafhankelijkheid, raadsleden vanwege de link met de raad en burgerleden vanwege... hun burgerschap?

Nu is dus de gemeenteraad aan zet. En deze kan natuurlijk altijd - verstandig als hij is - het advies van de werkgroep niet overnemen en, proactief en in lijn met het wetsvoorstel, alsnog kiezen voor een volledig onafhankelijke samenstelling van de rekenkamer in Heemstede.

Toch?

UPDATE 31 JANUARI: De raad kiest er inderdaad voor om een verordening te laten opstellen die moet leiden tot een volledig onafhankelijke rekenkamer. Vóór stemden HBB, VVD en (uiteindelijk ook) D66. Tegen waren CDA, GroenLinks en PvdA.